Μαύρη Πέμπτη: Το πρώτο μεγάλο παγκόσμιο σοκ στις 18/9/1873

Στο κέντρο της Φιλαδέλφειας, οι πόρτες της τράπεζας Jay Cooke & Co. κλείνουν αιφνιδίως στις 12:15 το μεσημέρι. Ένα από τα πιο ισχυρά τραπεζικά σπίτια της Αμερικής καταρρέει, ανήμπορο να καλύψει τα χρέη του. Η είδηση διατρέχει τους δρόμους με ηλεκτρισμένη ταχύτητα. Ένας εφημεριδοπώλης στο Πίτσμπουργκ συλλαμβάνεται επειδή φωνάζει δυνατά την είδηση. Κανείς δεν θέλει να το πιστέψει.

Η δυσπιστία μετατρέπεται σε πανικό. Οι καταθέτες τρέχουν να αποσύρουν τα χρήματά τους, οι ουρές στις τράπεζες μακραίνουν, η εμπιστοσύνη – το οξυγόνο του χρηματοπιστωτικού συστήματος – έχει εξαφανιστεί. Το ημερολόγιο γράφει 18 Σεπτεμβρίου 1873.

Φωτο επάνω αριστερά: Jay Cooke, ο ιδρυτής της Τράπεζας (από wikipedia.org).

Το όνειρο των σιδηροδρόμων

Στην καρδιά της κρίσης βρίσκεται η μανία των σιδηροδρόμων. Ο Τζέι Κουκ, ο άνθρωπος που χρηματοδότησε τον Εμφύλιο με την πώληση ομολόγων, έχει επενδύσει τα πάντα στο μεγάλο στοίχημα της εποχής: την κατασκευή της Northern Pacific Railway, της δεύτερης υπερσιδηροδρομικής γραμμής που θα ενώσει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό.

Η υπόσχεση είναι απλή και μεθυστική: πίσω από κάθε μίλι γραμμής θα ακολουθήσουν πόλεις, εμπόριο, ανάπτυξη. Όμως τα έξοδα ξεπερνούν κάθε προσδοκία και οι επενδυτές αρχίζουν να διστάζουν. Όταν οι πωλήσεις ομολόγων παγώνουν, η αυτοκρατορία Κουκ γκρεμίζεται σαν χάρτινος πύργος.

Το σοκ της Wall Street

Μέσα σε λίγες ώρες, η κατάρρευση μετατρέπεται σε γενικευμένο τρόμο. Στη Νέα Υόρκη, η Χρηματιστηριακή Αγορά αναστέλλει τη λειτουργία της για δέκα ημέρες, η πρώτη φορά στην ιστορία της. Μέχρι το τέλος της ημέρας, 37 τράπεζες και δύο μεγάλα χρηματιστηριακά γραφεία στη Wall Street έχουν χρεοκοπήσει.

Ολόκληρη η χώρα παραλύει: εργοστάσια σταματούν, οι κατασκευές παγώνουν, 18.000 επιχειρήσεις θα χαθούν μέχρι το 1875. Μέσα σε λίγα χρόνια, πάνω από 10.000 εταιρείες έχουν εξαφανιστεί. Η Αμερική βυθίζεται σε μια κρίση που θα ονομαστεί «Μεγάλη Ύφεση» – μέχρι που το 1929 δώσει νέο, πιο τρομακτικό περιεχόμενο στον όρο.

Την ίδια στιγμή, η καταιγίδα σαρώνει την Ευρώπη. (...)

Πίσω από το ντόμινο κρύβεται και ένα θεμελιώδες ζήτημα: το νόμισμα. Στις ΗΠΑ, το Coinage Act του 1873 σταματά την κοπή ασημένιων νομισμάτων, μεταφέροντας ουσιαστικά τη χώρα στον κανόνα του χρυσού. Στη Γερμανία, ο Μπίσμαρκ εγκαταλείπει το ασήμι και καθιερώνει το χρυσό μάρκο. (...)

Η «Μαύρη Πέμπτη» του 1873 δεν είναι απλώς ένα επεισόδιο χρηματοπιστωτικής αναταραχής. Είναι το πρώτο μεγάλο παγκόσμιο μάθημα ότι η υπερβολή μπορεί να γεννήσει καταστροφή, ότι οι φούσκες σπάνε πάντα με οδυνηρό τρόπο. Και είναι μια υπενθύμιση που στοιχειώνει την ιστορία κάθε φορά που η αισιοδοξία ξεπερνά τα όρια της λογικής.

Πηγή: naftemporiki.gr