Η υπόθεση Μουρτζούκου ως ριάλιτι

H υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου, εκτός από το σοκ που έχει προκαλέσει, αναδεικνύει παθογένειες και θεσμικές ανεπάρκειες. Εφερε στο φως την προβληματική λειτουργία της ιατροδικαστικής υπηρεσίας της Πάτρας, τα κενά στους μηχανισμούς παρέμβασης που δεν ενεργοποιήθηκαν παρά την επαναληπτικότητα των θανάτων, αλλά και τον ρόλο των media που, όπως σημειώνουν οι ειδικοί, προσέγγισαν την υπόθεση «ως τηλεοπτικό αφήγημα ριάλιτι, με συνεχείς εμφανίσεις της υπόπτου».

Η είδηση θυσιάστηκε στον βωμό του ριάλιτι

Στην αρχή λέγεται ότι κάποιοι της υπόσχονταν δωρεάν διαμονή για να δεχθεί να εμφανιστεί στις εκπομπές τους. Αλλοι, ένα πιάτο φαγητό. Σταδιακά έφτασαν να της αγοράζουν ρούχα, τα οποία η ίδια ζητούσε γνωρίζοντας πόσο την είχαν ανάγκη, και να της κόβουν χαρτζιλίκι. Τέτοια η αγωνία να βγει στην εκπομπή τους και όχι στους «απέναντι». Κάπως έτσι η Ειρήνη Μουρτζούκου, η ύποπτη για κατά συρροήν δολοφονίες βρεφών, έφτασε να γίνει σχολιάστρια της υπόθεσης στην οποία εμπλεκόταν. Inception σε ζωντανή μετάδοση.

Σύμφωνα με την κλινική εγκληματολόγο Κέλλυ Ιωάννου, υπήρξε τηλεοπτική εργαλειοποίηση του εγκλήματος. «Δεν αντιμετωπίστηκε ως μια εξαιρετικά σοβαρή υπόθεση πολλαπλών ύποπτων δολοφονιών βρεφών, αλλά ως τηλεοπτικό αφήγημα ριάλιτι, με συνεχείς εμφανίσεις της υπόπτου, αναπαραγωγή φημών, παραθύρων, ειδικών και μη ειδικών, με στόχο όχι την πληροφόρηση, αλλά την πρόκληση συγκίνησης, φόβου και τελικά τηλεθέασης. Το κοινό δεν ενημερωνόταν· συμμετείχε σε ένα ιδιότυπο κοινωνικό πείραμα συναισθηματικής χειραγώγησης, όπου η φρίκη μετατρέπεται σε περιεχόμενο. H Ειρήνη Μουρτζούκου απέκτησε διαδικτυακή απήχηση και υποστηρικτές, ενώ μερίδα κοινού την αντιμετώπιζε ως τηλεοπτική περσόνα και όχι ως αντικείμενο έρευνας των Αρχών». 

«Ποια είναι τα μηνύματα που περνάμε σε ένα ευρύτερο κοινό χωρίς τη γνώση να φιλτράρει την αφιλτράριστη πληροφορία;» σχολιάζει από την πλευρά της η διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και επιστημονική υπεύθυνη του Crime and Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, Αγγελική Καρδαρά. «Δίνεται η εντύπωση κανονικοποίησης του εγκλήματος, ότι οποιοσδήποτε μπορεί ανενόχλητος να κάνει ό,τι θέλει και στη συνέχεια να “προβληθεί” από τα ΜΜΕ. Η υπέρμετρη προβολή επιπλέον μπορεί να οδηγήσει και σε πράξεις μιμητισμού, ένα σημείο στο οποίο οφείλουμε να δώσουμε προσοχή, ειδικά όταν δίνονται στη δημοσιότητα τόσο πολλά στοιχεία για τον τρόπο δράσης εγκληματιών».

Οπως επισημαίνει η κ. Ιωάννου, η τηλεοπτική υπερέκθεση μπορεί να επηρεάσει ακόμα και την έκβαση μιας υπόθεσης. «Καταστρέφει τεκμήρια, διαμορφώνει κοινή γνώμη, ενίοτε επηρεάζει μάρτυρες ή ακόμη και δικαστές – και μεταφέρει την ευθύνη της Δικαιοσύνης από το θεσμικό πλαίσιο στο κοινό. Αυτό είναι όχι μόνο επικίνδυνο, αλλά και βαθιά αντιδημοκρατικό». (...)

Οπως λέει και η κ. Ιωάννου, η υπόθεση Μουρτζούκου δεν ανέδειξε μόνο παθογένειες στα media, αλλά και κρίσιμες θεσμικές ανεπάρκειες. «Παρά την επαναληπτικότητα των θανάτων, δεν ενεργοποιήθηκαν εγκαίρως οι προβλεπόμενοι μηχανισμοί παρέμβασης. Δεν εφαρμόστηκαν πρωτόκολλα ανάλυσης κινδύνου, ούτε διασταυρώθηκαν εγκαίρως ιατρικά και κοινωνικά δεδομένα. Σε άλλες χώρες, με έναν δεύτερο ή τρίτο ανεξήγητο θάνατο βρέφους ενεργοποιούνται άμεσα διατμηματικά κλιμάκια. Η διαφορετική αξιολόγηση περιστατικών από την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πατρών δημιούργησε ασάφεια, καθυστερήσεις και τελικά αμφισβήτηση της ίδιας της εγκυρότητας των πορισμάτων, ενώ οι διαρροές σε ΜΜΕ, αντί για επίσημες ενημερώσεις, και η απουσία ξεκάθαρης θέσης από τις αρμόδιες αρχές, δημιούργησαν κλίμα κοινωνικής ανασφάλειας και ενίσχυσαν την ανεξέλεγκτη ερμηνεία των γεγονότων από τα media». (...)

Πηγή (και ολόκληρο το δημοσίευμα στο):
Η υπόθεση Μουρτζούκου ως ριάλιτι – Oι θεσμικές ανεπάρκειες που αναδείχθηκαν | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ