Το θέατρο του λαϊκισμού

Μια άποψη του Άρη Αλεξανδρή στην "Καθημερινή":

Πώς δουλεύει ο λαϊκισμός: Βρίσκεις ένα θέμα σκανδαλώδες, που δικαίως εξοργίζει τα πλήθη. Τον ΟΠΕΚΕΠΕ για παράδειγμα. Υιοθετείς θέση και ύφος καταγγέλλοντος ιεροεξεταστή – εσύ είσαι ο θεόπεμπτος κριτής και όλοι οι άλλοι προκαταβολικά ένοχοι. Αρχίζεις να επιτίθεσαι από άμβωνος δίχως στοιχεία, μόνο με ενδείξεις· καμιά φορά, και χωρίς αυτές. Φωνάζεις, προσβάλλεις, κατηγορείς, επειδή ξέρεις ότι αυτοί που παρακολουθούν το ξέσπασμα από το σπίτι δεν μπορούν να ελέγξουν την ακρίβεια όσων ισχυρίζεσαι ή υπονοείς. Δεν υπάρχει άλλωστε τρόπος για να ελεγχθούν τα παραπάνω άμεσα, παρά μόνον ο κλασικός και θεσμικός που γνωρίζεις καλά, αυτός της δικαστικής οδού. Οι δίκες όμως αργούν, δεν μεταδίδονται ζωντανά, ούτε φέρνουν χειροκροτήματα και ψήφους. Επομένως, αφιερώνεσαι με πάθος σε αυτό που είναι εύκολο, δηλαδή στον διασυρμό των μαρτύρων της εξεταστικής επιτροπής. Αυτή έχεις, αυτήν αξιοποιείς. Δεν έχει σημασία ποιοι είναι οι μάρτυρες, τι λένε, αν έχουν όντως κάνει κάτι επιλήψιμο. Ολοι θα ακούσουν κι από κάτι, γιατί στα μάτια του κοινού που δεν γνωρίζει ούτε αυτούς ούτε τον βίο τους, όλοι είναι εν δυνάμει εγκληματίες. Από τα πυρά που εκτοξεύεις, πολλά ενδέχεται να είναι δίκαια και εύστοχα· όλο και κάποια κολάσιμη συμμετοχή θα έχουν στο σκάνδαλο ορισμένοι εξεταζόμενοι. Το θέατρο του λαϊκισμού, όμως, δεν έχει να κάνει με την αλήθεια, αλλά με την παράσταση: το θέμα δεν είναι η κάθαρση, αλλά να εισπράξει καλές κριτικές η ηθοποιός.

The Upside Down

Η παράσταση της Ζωής Κωνσταντοπούλου στην εξεταστική επιτροπή του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι φτιαγμένη για να πετύχει ή, καλύτερα, φτιαγμένη για να αντιστέκεται στην αποτυχία. Δεν γίνεται διαφορετικά: σε στιγμές κρίσης, οι φωνακλάδες κερδίζουν πάντα τις εντυπώσεις γιατί δρουν εκτονωτικά. Ακόμη κι αν λένε μισές αλήθειες, ακόμη κι αν στρεψοδικούν, ακόμη κι αν τσουβαλιάζουν αθώους και ενόχους, περνιούνται από κάποιους για σωτήρες γιατί με τις φωνές τους δίνουν την εντύπωση πως «τουλάχιστον κάτι κάνουν» σε ένα τοπίο ακινησίας και διαφθοράς. «Καλά τους τα είπες, Ζωή!», «Μην τους αφήσεις σε χλωρό κλαρί!». 

Το κοινό παραληρεί γιατί δεν παρακολουθεί τις εργασίες της εξεταστικής επιτροπής με θεσμική συνείδηση, αλλά με όρους τηλεοπτικού σόου και κακοήθους «scrolling». Ζητάει αίμα κι επιβραβεύει όποιον του του δώσει. Τι και αν η Κωνσταντοπούλου προσπάθησε να διαβάλει τη σύζυγο του Ακη Σκέρτσου; Τι και αν, έπειτα, στόλισε τον υπουργό με τις γνωστές QΑnon ασυναρτησίες περί «παιδοβιαστών»; Σε αυτό το πλαίσιο, οι άνθρωποι δεν λογίζονται πια ως πραγματικά πρόσωπα, αλλά ως ακούσιοι παίκτες σε ένα φαντασιωσικό παιχνίδι. H εξεταστική επιτροπή είναι για τη Ζωή Κωνσταντοπούλου κάτι σαν το Upside Down του Stranger Things: μια παράλληλη διάσταση διαστρέβλωσης και εξωφρενικότητας, εμπνευσμένη από την πραγματικότητα, αλλά όχι βασισμένη σε αυτήν.

Χυδαιότητα ως επιλογή

Είναι κι εκείνοι που δεν πτοούνται από το αντιθεσμικό και το χυδαίο. Κάποιοι αγανακτισμένοι στα κοινωνικά δίκτυα ή άλλοι, επαγγελματίες προπαγανδιστές στις τηλεοράσεις, αντιτάσσουν στην ευπρέπεια το παραπειστικό δίλημμα: Προτιμάτε τήρηση των τύπων και αδιαφάνεια ή διάρρηξη των τύπων και ξεσκέπασμα των ενόχων; Μα πώς θα γίνει, «θα μιλάμε ευγενικά στους αληταράδες»; Η μέθοδος της Κωνσταντοπούλου προβάλλει έτσι σαν αναγκαιότητα. Τι να κάνουμε, θα ειπωθεί και καμιά κουβέντα παραπάνω, θα πέσει λίγη λάσπη κατά λάθος, ίσως κηλιδωθούν και μερικές υπολήψεις, αλλά μόνον έτσι θα οδηγηθούμε στην απόδοση της δικαιοσύνης. 

Αλήθεια, όμως, ποιος ακριβώς εγγυάται τον θρίαμβο της δικαιοσύνης μέσω της αγοραίας σκαιότητας; Από πού προκύπτει ότι αν ισοπεδώσουμε τηλεοπτικά έναν μάρτυρα, θα βρεθεί και θα τιμωρηθεί ο υπαίτιος του εγκλήματος; Στην πραγματικότητα, κάπως έτσι δρομολογείται το αντίθετο: προσβάλλοντας τον μάρτυρα, του δίνεις το ελεύθερο να διαφύγει· θίγοντας τον Σκέρτσο για τα εκτός θέματος, αφήνεις τα εντός θέματος θολά και ανεξέταστα. Αν υπάρχει μία πιθανότητα η εξεταστική επιτροπή να συμβάλει στη διαλεύκανση των εγκλημάτων του ΟΠΕΚΕΠΕ, η μετατροπή της σε φεστιβάλ ξεκατινιάσματος κάνει την πιθανότητα ολοένα και πιο αμυδρή.

Πηγή: kathimerini.gr

Το σκίτσο είναι του Ηλία Μακρή.