Ειδικότερα, στην τοποθέτηση του Αλέξη Παπαχελά "Καταλαβαίνω ότι είστε αρκετά αισιόδοξος για την Ελλάδα, σωστά;" ο Νουριέλ Ρουμπινί απαντά:
– «Σωστά. Υπάρχει αξιόλογη βελτίωση στη συνολική οικονομική κατάσταση της χώρας. Τα στοιχεία για την ίδια την ανάπτυξη πέρυσι, ακόμη και φέτος, θα είναι χαμηλότερα, αλλά καλύτερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Σίγουρα σε σύγκριση με τα χρόνια της κρίσης, υπήρξε μια τεράστια μεταστροφή στο τι συμβαίνει στην οικονομία από ένα ευρύ φάσμα δεικτών, ξεκινώντας από την οικονομική ανάπτυξη. Επομένως, πρόκειται σίγουρα για μία επιτυχημένη πορεία τα τελευταία χρόνια.
Φυσικά, υπάρχουν σήμερα πολιτικές αβεβαιότητες που προκύπτουν από τις επερχόμενες εκλογές σας και τo ποιος θα κερδίσει και σε πόσες αναμετρήσεις. Και στη συνέχεια, ποια θα είναι η οικονομική πολιτική, αν η Νέα Δημοκρατία θα κερδίσει και πάλι και αν θα συνεχιστεί η μακροοικονομική και οικονομική μεταρρύθμιση που έγινε τα τελευταία τέσσερα χρόνια ή όχι. Ομως οι αγορές δεν αντιδρούν σε αυτή την αβεβαιότητα διευρύνοντας τα spreads των ομολόγων. Αυτό σημαίνει ότι πιθανώς υπάρχει η αίσθηση πως κάποια από αυτή την ανανεωμένη οικονομική σταθερότητα είναι αρκετά θεμελιωμένη, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι θα υπάρξει κάποια αβεβαιότητα σε πολιτικό επίπεδο και συνεπώς σε επίπεδο μέτρων».
Μεταξύ άλλων στη συεντευξή του στην «Καθημερινή» ο Νουριέλ Ρουμπινί αναφέρθηκε και στα θέματα της "διόρθωσης στην αγορά", της "απομάκρυνσης από το δολάριο" και της "αποπαγκοσμιοποίησης". Οι σχετικές ερωτήσεις (του Αλέξη Παπαχελά) και απαντήσεις (του Νουριέλ Ρουμπινί) στη συνέχεια:
– Εδώ και καιρό ακούμε για διόρθωση που πρόκειται να γίνει στην αγορά. Γιατί δεν έχει συμβεί ακόμη;
– Εγινε πέρυσι μια διόρθωση. Οι αμερικανικές και οι παγκόσμιες μετοχές σημείωσαν πτώση. Ο S&P κατά 15%. Ο NASDAQ κατά 30%. Οι μετοχές τεχνολογίας και ανάπτυξης ακόμη περισσότερο. Ακόμη και οι τιμές των ομολόγων μειώθηκαν απότομα καθώς ανέβαιναν οι αποδόσεις, και πολλές άλλες επενδυτικές αξίες υψηλού ρίσκου παρουσίασαν πτώση.
– Εγινε πέρυσι μια διόρθωση. Οι αμερικανικές και οι παγκόσμιες μετοχές σημείωσαν πτώση. Ο S&P κατά 15%. Ο NASDAQ κατά 30%. Οι μετοχές τεχνολογίας και ανάπτυξης ακόμη περισσότερο. Ακόμη και οι τιμές των ομολόγων μειώθηκαν απότομα καθώς ανέβαιναν οι αποδόσεις, και πολλές άλλες επενδυτικές αξίες υψηλού ρίσκου παρουσίασαν πτώση.
Υπήρξε ανάκαμψη φέτος και νομίζω ότι αρχικά αυτό εξηγείται από τη διαφαινόμενη διάθεση της Κεντρικής Τράπεζας να μειώσει τα επιτόκια, από τον πληθωρισμό που παρουσιάζει πτώση και από την ήπια ύφεση που έρχεται. Ετσι, υπήρξε ένα πρώτο κύμα που οδήγησε στην ενίσχυση των αγορών. Οι αγορές έκαναν μια μικρή διόρθωση στην αρχή των τραπεζικών πιέσεων στις ΗΠΑ, αλλά παραδόξως τώρα ανέβηκαν. Αυτό συνέβη επειδή οι τραπεζικές πιέσεις οδήγησαν τις αγορές στην εκτίμηση ότι η Fed αλλά και η ΕΚΤ θα σταματήσουν να αυξάνουν τα επιτόκια νωρίτερα σε χαμηλότερα επίπεδα και στη συνέχεια θα μειώσουν τα επιτόκια στο δεύτερο εξάμηνο του έτους.
Τώρα οι κεντρικές τράπεζες μας λένε «θα αυξήσουμε τα επιτόκια και στη συνέχεια θα τα διατηρήσουμε σε αυτό το επίπεδο για το υπόλοιπο του έτους». Ετσι, υπάρχει μια κάποια αποσύνδεση μεταξύ του τι πιστεύουν οι αγορές και του τι τους λένε οι κεντρικές τράπεζες. Νομίζω ότι μέρος της πρόσφατης ανόδου της αγοράς οφείλεται στο γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να μειώσουν τα επιτόκια στο δεύτερο εξάμηνο και αυτό είναι καλό για την αγορά.
– Τώρα, γίνεται πολλή συζήτηση για το αν ο κόσμος απομακρύνεται από το δολάριο ως νόμισμα αναφοράς. Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με αυτό;
– Τον Φεβρουάριο έγραψα ένα μακροσκελές άρθρο για τους Financial Times σχετικά με το θέμα αυτό. Συνοπτικά, η άποψή μου είναι ότι ζούσαμε σε έναν κόσμο όπου υπήρχε ένα μονοπολικό παγκόσμιο καθεστώς αποθεματικών νομισμάτων, όπου τα δύο τρίτα και πλέον όλων των αποθεματικών, των συναλλαγών κ.λπ. βασίζονταν στο δολάριο. Σε έναν κόσμο που διχάζεται από τη γεωπολιτική, η ύπαρξη ενός πολυπολικού παγκόσμιου καθεστώτος αποθεματικού νομίσματος είναι απίθανη.
Τώρα οι κεντρικές τράπεζες μας λένε «θα αυξήσουμε τα επιτόκια και στη συνέχεια θα τα διατηρήσουμε σε αυτό το επίπεδο για το υπόλοιπο του έτους». Ετσι, υπάρχει μια κάποια αποσύνδεση μεταξύ του τι πιστεύουν οι αγορές και του τι τους λένε οι κεντρικές τράπεζες. Νομίζω ότι μέρος της πρόσφατης ανόδου της αγοράς οφείλεται στο γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να μειώσουν τα επιτόκια στο δεύτερο εξάμηνο και αυτό είναι καλό για την αγορά.
– Τώρα, γίνεται πολλή συζήτηση για το αν ο κόσμος απομακρύνεται από το δολάριο ως νόμισμα αναφοράς. Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με αυτό;
– Τον Φεβρουάριο έγραψα ένα μακροσκελές άρθρο για τους Financial Times σχετικά με το θέμα αυτό. Συνοπτικά, η άποψή μου είναι ότι ζούσαμε σε έναν κόσμο όπου υπήρχε ένα μονοπολικό παγκόσμιο καθεστώς αποθεματικών νομισμάτων, όπου τα δύο τρίτα και πλέον όλων των αποθεματικών, των συναλλαγών κ.λπ. βασίζονταν στο δολάριο. Σε έναν κόσμο που διχάζεται από τη γεωπολιτική, η ύπαρξη ενός πολυπολικού παγκόσμιου καθεστώτος αποθεματικού νομίσματος είναι απίθανη.
Αυτό που είναι πιο πιθανό είναι να προσπαθήσει η Κίνα να οικοδομήσει το γουάν ως πόλο για τις χώρες που είναι φίλοι και σύμμαχοί της. Η Ρωσία, η Βόρεια Κορέα, το Ιράν, ίσως το Πακιστάν και άλλες. Γι’ αυτές τις χώρες, όλο και περισσότερο, το γουάν μπορεί να γίνει μέσο πληρωμής, αποθηκευτικής αξίας, ίσως ακόμη και λογιστική μονάδα. Ετσι θα έχουμε ένα διπολικό σύστημα. Δεν θα εξαφανιστεί το δολάριο. Ισως ο σχετικός του ρόλος να πέσει και ο σχετικός ρόλος του γουάν να αυξηθεί. Αλλά ακόμη και αυτό είναι μια διαδικασία που παίρνει δεκαετίες. Δεν θα γίνει από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά σίγουρα οι Κινέζοι θα ξεπεράσουν τη σφαίρα των δικών τους αυστηρών συμμάχων και θα πάνε σε χώρες όπως αυτές του Κόλπου και θα τους πουν: «Ακούστε, γιατί να μην πληρωθείτε σε γουάν για το πετρέλαιο που αγοράζω από εσάς; Ναι, έχω ορισμένους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, αλλά δεν έχω ελέγχους στις συναλλαγές στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αγοράζετε πολλά αγαθά και υπηρεσίες από εμένα. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το γουάν γι’ αυτά».
– Πιστεύετε ότι συντελείται μια διαδικασία αποπαγκοσμιοποίησης; Και πώς θεωρείτε ότι αυτό θα επηρεάσει τη σταθερότητα;
– Πολλοί το ονομάζουν με διαφορετικές λέξεις. Αποπαγκοσμιοποίηση ή απομάκρυνση από το ελεύθερο εμπόριο ή προστατευτισμό κάποιου βαθμού. Ξέρετε, δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Δεν πρόκειται να έχουμε την υπερ-παγκοσμιοποίηση που είχαμε τα τελευταία 30 χρόνια. Και δεν πρόκειται, φυσικά, να επιστρέψουμε σε καθεστώς αυτάρκειας.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι σε ποια κλίμακα θα υπάρξει περιορισμός στην εμπορία αγαθών και υπηρεσιών και στην κίνηση κεφαλαίων, στις ξένες άμεσες επενδύσεις και στη διακίνηση εργατικού δυναμικού και όλο και περισσότερο στα τεχνολογικά δεδομένα και στις πληροφορίες. Είναι λοιπόν θέμα κλίμακας. Κινούνταν προς αυτήν την κατεύθυνση διότι ακόμη και πριν από τους πρόσφατους γεωπολιτικούς παράγοντες υπήρχαν κάποιες αντιδράσεις κατά της υπερ-παγκοσμιοποίησης. Οσοι έμειναν πίσω άρχισαν να διαμαρτύρονται γι’ αυτό.
– Πιστεύετε ότι συντελείται μια διαδικασία αποπαγκοσμιοποίησης; Και πώς θεωρείτε ότι αυτό θα επηρεάσει τη σταθερότητα;
– Πολλοί το ονομάζουν με διαφορετικές λέξεις. Αποπαγκοσμιοποίηση ή απομάκρυνση από το ελεύθερο εμπόριο ή προστατευτισμό κάποιου βαθμού. Ξέρετε, δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Δεν πρόκειται να έχουμε την υπερ-παγκοσμιοποίηση που είχαμε τα τελευταία 30 χρόνια. Και δεν πρόκειται, φυσικά, να επιστρέψουμε σε καθεστώς αυτάρκειας.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι σε ποια κλίμακα θα υπάρξει περιορισμός στην εμπορία αγαθών και υπηρεσιών και στην κίνηση κεφαλαίων, στις ξένες άμεσες επενδύσεις και στη διακίνηση εργατικού δυναμικού και όλο και περισσότερο στα τεχνολογικά δεδομένα και στις πληροφορίες. Είναι λοιπόν θέμα κλίμακας. Κινούνταν προς αυτήν την κατεύθυνση διότι ακόμη και πριν από τους πρόσφατους γεωπολιτικούς παράγοντες υπήρχαν κάποιες αντιδράσεις κατά της υπερ-παγκοσμιοποίησης. Οσοι έμειναν πίσω άρχισαν να διαμαρτύρονται γι’ αυτό.
Και τώρα υπάρχουν και τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Ετσι, συνηθίζαμε να μιλάμε για ελεύθερο εμπόριο και στη συνέχεια για δίκαιο εμπόριο, τώρα μιλάμε για ασφαλές εμπόριο. Κάποτε είχαμε το offshoring, τώρα έχουμε το friend-shoring. Είχαμε παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού «just-in-time», τώρα έχουμε την Κίνα+1 «just-in-case». Και δίνουμε έμφαση στην ασφάλεια έναντι της αποτελεσματικότητας στην κατανομή της παραγωγής και των επενδύσεων εργασίας και κεφαλαίου, σε διάφορες περιοχές του κόσμου.
Το πόσο έντονη θα είναι αυτή η διαδικασία –η αποπαγκοσμιοποίηση, η πολυδιάσπαση, η βαλκανοποίηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, ο προστατευτισμός, οι περιορισμοί διαφόρων τύπων εμπορίου– και η έκταση αυτής θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πόσο έντονες θα αποδειχθούν κάποιες από τις γεωπολιτικές εντάσεις. Η ειλικρινής απάντηση είναι ότι κανείς δεν ξέρει. Εγώ προβληματίζομαι.
Το πόσο έντονη θα είναι αυτή η διαδικασία –η αποπαγκοσμιοποίηση, η πολυδιάσπαση, η βαλκανοποίηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, ο προστατευτισμός, οι περιορισμοί διαφόρων τύπων εμπορίου– και η έκταση αυτής θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πόσο έντονες θα αποδειχθούν κάποιες από τις γεωπολιτικές εντάσεις. Η ειλικρινής απάντηση είναι ότι κανείς δεν ξέρει. Εγώ προβληματίζομαι.
Ολόκληρη η υνέντευξη στο:
Σχετική ανάρτηση: Χρησμοί Ρουμπινί από το Φόρουμ των Δελφών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου