21 Ιουλίου 2019

DW: 75 χρόνια από τη μέρα που θα σκότωναν τον Χίτλερ

75 χρόνια συμπληρώνονται από την απόπειρα δολοφονίας κατά του Χίτλερ. Στις 20 Ιουλίου 1944 ο συνταγματάρχης Κλαους Σενκ φον Στάουφενμπεργκ αποπειράται να σκοτώσει τον Χίτλερ. Έφτασε κοντά, αλλά δεν τα κατάφερε. Το σχέδιο απέτυχε, ο Χίτλερ επέζησε και οι "συνωμότες" εκτελέστηκαν το ίδιο βράδυ. Νέες πτυχές της απόπειρας δολοφονίας κατά του Χίτλερ από δυο πρόσφατα δημοσιεύματα στη Deutsche Welle. Τα παραθέτουμε ολόκληρα στη συνέχεια:

Η μέρα που θα σκότωναν τον Χίτλερ

20 Ιουλίου 1944, ώρα 12.42. Έκρηξη στο καταφύγιο του Χίτλερ στην ανατολική Πρωσία. Τη βόμβα είχε τοποθετήσει ο Κλάους φον Στάουφενμπεργκ, επικεφαλής του γενικού στρατηγείου των δυνάμεων εσωτερικού της Βέρμαχτ. Αρχικά ο φον Στάουφενμπεργκ ήταν ένθερμος οπαδός του εθνικοσοσιαλισμού, αλλά στα τελευταία χρόνια του πολέμου δεν έβλεπε πλέον άλλη διέξοδο. "Δεν έχουμε άλλη εναλλακτική λύση από το να σκοτώσουμε τον Χίτλερ", έλεγε σε στενούς συνεργάτες του. Ο ίδιος δεν θα αναλάμβανε μόνο τον ρόλο του εκτελεστή, αλλά θα εκπονούσε ολόκληρο σχέδιο ανατροπής του Χίτλερ, στο οποίο συμμετείχαν συντηρητικοί κύκλοι και πιο συγκεκριμένα αξιωματικοί, διπλωμάτες και υψηλόβαθμα στελέχη του κρατικού μηχανισμού.

Στις 20 Ιουλίου 1944 ο συνταγματάρχης αφήνει έναν χαρτοφύλακα με τη βόμβα έτοιμη να εκραγεί σε αίθουσα συσκέψεων, κάτω από το τραπέζι, στο καταφύγιο του Χίτλερ. Είχε εισέλθει χωρίς έλεγχο ως μέλος επίλεκτης ομάδας που συνόδευε τον ανώτατο διοικητή της Βέρμαχτ, στρατάρχη Κάιτελ. Στη συνέχεια αναχωρεί με αεροπλάνο για το Βερολίνο, όπου βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη η "επιχείρηση Βαλκυρία". Αρχικά επρόκειτο για σχέδιο αντίδρασης σε περίπτωση αποσταθεροποίησης του ναζιστικού καθεστώτος, αλλά οι "συνομώτες" υπό τον συνταγματάρχη φον Στάουφενμπεργκ το είχαν τροποποιήσει, με στόχο να ανατρέψουν εκείνοι τον Χίτλερ. 

Αστοχίες, καθυστερήσεις, δισταγμοί αξιωματικών

Η έκρηξη γίνεται την προβλεπόμενη ώρα. Ο φον Στάουφενμπεργκ (φωτογραφία αριστερά) πιστεύει ότι ο Χίτλερ είναι νεκρός. Αλλά ο Χίτλερ επέζησε, έστω και τραυματίας. Η βαριά επιφάνεια του τραπεζιού από ξύλο βελανιδιάς ανακόπτει το ωστικό κύμα. Αλλά και τα διάπλατα ανοιχτά- λόγω ζέστης- παράθυρα μειώνουν την ένταση της έκρηξης. Παρ' ότι ο Χίτλερ παραμένει εν ζωή, η "επιχείρηση Βαλκυρία" θα μπορούσε να στεφθεί με επιτυχία, εάν όλοι οι μυημένοι στο συνομωτικό σχέδιο το ακολουθούσαν με συνέπεια μέχρι τέλους. Αλλά υπήρξαν λάθη, καθυστερήσεις, ενδοιασμοί. Επιπλέον, κάποιοι δεν άντεξαν τον φόβο να γίνουν αντιληπτοί και τελικά είτε παρέμειναν απαθείς, είτε άλλαξαν στρατόπεδο την τελευταία στιγμή. Το βράδυ της 20ής Ιουλίου ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι η απόπειρα ανατροπής απέτυχε.

Ο ίδιος ο Χίτλερ, σε ραδιοφωνικό διάγγελμά του, ισχυρίζεται ότι ήταν "γραφτό" να σωθεί. Οι πρώτοι συνομώτες, μεταξύ αυτών και ο φον Στάουφενμπεργκ, συλλαμβάνονται και εκτελούνται το ίδιο βράδυ. Θα ακολουθήσουν και άλλες εκτελέσεις. 

Για τον ιστορικό Βόλφγκανγκ Μπεντς ο κύριος λόγος αποτυχίας του σχεδίου ήταν ότι "δεν συμμετείχε κανένας από τους κορυφαίους επικεφαλής του στρατεύματος, όπως ο στρατάρχης Ρόμελ για παράδειγμα". Παρ' όλα αυτά η απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ από τον φον Στάουφενμπεργκ έμεινε στην ιστορία και είχε μία ιδιαίτερη συμβολική σημασία- όπως συμβολική σημασία είχαν η επίσης αποτυχημένη απόπειρα του ξυλουργού Γκέοργκ Έλζερ να σκοτώσει τον Χίτλερ με αυτοσχέδια βόμβα το 1939 ή ακόμη οι αντιναζιστικές προκηρύξεις της πανεπιστημιακής ομάδας Λευκό Ρόδο στο Μόναχο. Μία "καθυστερημένη, για να μην πούμε υπερβολικά καθυστερημένη αντίσταση των συντηρητικών ελίτ" βλέπει ο ιστορικός Βόλφγκανγκ Μπεντς.

Τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια

Πολύ αργότερα οι συνωμότες αναγνωρίστηκαν ως ήρωες. Στη Γερμανία υπάρχουν σήμερα δρόμοι, σχολεία και στρατόπεδα που φέρουν τα ονόματά τους. Κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου δημόσια κτίρια σημαιοστολίζονται, ενώ και ο γερμανικός στρατός τιμά την μνήμη του αξιωματικού φον Στάουφενμπεργκ και των συνοδοιπόρων του. Κι όμως, για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο οι πρωταγωνιστές της "επιχείρησης Βαλκυρία" θεωρούνταν προδότες και αρχικά το κράτος είχε αρνηθεί να χορηγήσει σύνταξη στη χήρα του συνταγματάρχη φον Στάουφενμπεργκ.

Δεν λείπει όμως και η κριτική από την άλλη πλευρά

Ο Τόμας Κάρλαουφ, βιογράφος του φον Στάουφενμπεργκ, υπενθυμίζει ότι η συνομωσία εκδηλώθηκε το καλοκαίρι του 1944, λίγο μετά την απόβαση των συμμάχων στη Νορμανδία και τη διαφαινόμενη πλέον έκβαση του πολέμου. Ο ίδιος ο φον Στάουφενμπεργκ, λέει ο Κάρλαουφ, εν έτει 1940 ενθουσιαζόταν για τις στρατιωτικές νίκες επί της Γαλλίας και της Πολωνίας, αδιαφορούσε πλήρως για το Ολοκαύτωμα και με την απόπειρα πραξικοπήματος ήθελε "να διασώσει ό,τι μπορούσε" σε μία στιγμή που η ήττα της Γερμανίας ήταν σίγουρη πλέον. 

Από την πλευρά του ο ιστορικός Γιοχάνες Χίρτερ επισημαίνει ότι ο φον Στάουφενμπεργκ επιθυμούσε μία αυταρχική μορφή διακυβέρνησης για τη Γερμανία και όχι την κοινοβουλευτική δημοκρατία που γνωρίζουμε σήμερα. "Εάν επιτύγχανε το πραξικόπημα, η Γερμανία μπορεί να επέστρεφε στο κράτος δικαίου. Αλλά μία δημοκρατία με βάση τη συνταγματική τάξη που γνωρίζουμε σήμερα σίγουρα δεν ήταν ο στόχος των πρωταγωνιστών της 20ής Ιουλίου".

Κρίστοφ Χάσελμπαχ
Πηγή: https://p.dw.com/p/3MLHJ

Ο Χίτλερ με έμπιστους αξιωματικούς- ένας από αυτούς έχει τραυματιστεί στο κεφάλι- λίγο μετά την αποτυχημένη απόπειρα εναντίον του.

Νέες πτυχές της απόπειρας δολοφονίας κατά του Χίτλερ 

Aπό τις αρχές του Ιουλίου του 1944 ο κόμης Κλάους Σενκ φον Στάουφενμπεργκ πηγαινοερχόταν φορτωμένος με μια βαλίτσα γεμάτη εκρηκτική ύλη από το αρχηγείο του Χίτλερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ των Άλπεων ως την Ανατολική Πρωσία στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Προσπαθούσε με κάθε τρόπο να πετύχει την κατάλληλη στιγμή για να δολοφονήσει τον Χίτλερ. Πάντα όμως κάτι τον εμπόδιζε κι έτσι ανατρέπονταν τα σχέδιά του. Μόνο στις 20 Ιουλίου έφτασε πολύ κοντά, κυριολεκτικά δίπλα στον Χίτλερ, αλλά και τότε η τύχη ήταν με το μέρος του Χίτλερ. Η βαλίτσα με τα εκρηκτικά εξερράγη αλλά ο Χίτλερ γλύτωσε.

Τα δραματικά γεγονότα της 20ής Ιουλίου που παρά λίγο να οδηγήσουν στην δολοφονία του "Φύρερ" περιγράφει ο συγγραφέας Τόμας Καρλάουφ σε μια νέα βιογραφία του φον Στάουφενμπεργκ, η οποία εστιάζει έντονα στο ρόλο του στενού του κύκλου («Στάουφενμπεργκ – Το πορτραίτο ενός δράστη», Blessing Verlag).

Όπως εκτιμούν πυροτεχνουργοί, αν ο φον Στάουφενμπεργκ είχε βάλει στην επίμαχη βαλίτσα διπλάσια ποσότητα εκρηκτικών πιθανώς να είχε πετύχει τον στόχο του. Στις 20 Ιουλίου 1944 οι 5 από τους 24 παρόντες στην έκρηξη τραυματίστηκαν θανάσιμα, άλλοι βαριά, ενώ ο ίδιος ο Χίτλερ έφερε μόνο ελαφρά τραύματα. Σήμερα ερευνητές συνεχίζουν να ρίχνουν φως στον ρόλο του φον Στάουφενμπεργκ τόσο ως «δράστη» της απόπειρας δολοφονίας, όσο και ως «βασικού υποκινητή» ενός ευρύτερου σχεδίου με στόχο την πολιτική ανατροπή του Χίτλερ.

Ποιοι ήταν τελικά οι αντίπαλοι του Χίτλερ στο εσωτερικό;

Σύμφωνα με την ερμηνεία του Τόμας Καρλάουφ η «απόπειρα πραξικοπήματος» εναντίον του Χίτλερ πριν και μετά το συγκεκριμένο συμβάν απέτυχε, όχι τόσο λόγω της ανθεκτικότητας του ναζιστικού καθεστώτος, όσο εξαιτίας των διαφωνιών στους κόλπους των αντιπολιτευόμενων στρατιωτικών και αντιστασιακών – βασικό πρόσωπο της οποίας ήταν ο Καρλ Γκέρντελερ. O Γκέρντελερ πίστευε για παράδειγμα ότι ο Χίτλερ πρέπει να ανατραπεί μέσω της Βέρμαχτ. Από την άλλη πλευρά υπήρχε η άποψη ότι ο Χίτλερ δεν έπρεπε απλώς να ανατραπεί, αλλά να δολοφονηθεί.

O Tόμας Κάρλαουφ εξετάζει το προφίλ όσων ανήκαν στον κύκλο του φον Στάουφενμπεργκ. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, τόσο ο ίδιος, όσο και πολλοί ομοϊδεάτες του είχαν εντυπωσιαστεί από τις αρχικές στρατιωτικές επιτυχίες του Χίτλερ. Ο Κάρλαουφ αναφέρεται στο ναζιστικό παρελθόν πολλών Γερμανών αντιστασιακών, μια πτυχή που στη μεταπολεμική Γερμανία δεν υπερτονιζόταν. Επίσης ενδιαφέρον έχει ότι κατά τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο ο κύκλος του κόμη φον Στάουφενμπεργκ συνέχιζε να χαρακτηρίζεται ως μια ομάδα «προδοτών της χώρας».

Συνάντηση με τον Χίτλερ λίγες μέρες πριν την απόπειρα δολοφονίας, 15 Ιουλίου 1944

Η θεωρία του Στάφουφενμπεργκ σύμφωνα με τη νέα βιογραφία

Το βασικό ερώτημα που δίχαζε τον κύκλο του φον Στάουφενμπεργκ ήταν κατά πόσο η «δολοφονία ενός τυράννου» στον εικοστό αιώνα είναι θεμιτή. Ο κόμης φον Στάουφενμπεργκ ήταν βαθιά πεπεισμένος, σύμφωνα με τον Κάρλαουφ, ότι μόνο μετά την ολοκληρωτική ανατροπή ενός καθεστώτος μπορεί να δημιουργηθεί στη θέση του κάτι καλύτερο. Ο Χένινγκ φον Τρέσκοφ, ένα άλλο ενεργό μέλος της γερμανικής αντίστασης από το 1941, πίστευε ότι ο Χίτλερ θα «έπρεπε να σκοτωθεί σαν σκυλί, γιατί έθετε σε κίνδυνο την ανθρωπότητα».

Ο Κάρλαουφ στο βιβλίο του εστιάζει επίσης στις θέσεις των «συνωμοτών» κατά του Χίτλερ για την εγκαθίδρυση μιας «νέας Γερμανίας» μετά την ανατροπή του Φύρερ. Στα κείμενα για την προετοιμασία του πολιτικού τους μανιφέστου, σε περίπτωση που το σχέδιό τους θα πετύχαινε, έκαναν λόγο για μια «νέα τάξη πραγμάτων» που θα διεπόταν από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη για όλους τους Γερμανούς. Τόνιζαν την «επαναφορά της κυριαρχίας του δικαίου» σαν ύψιστο μέλημα του νέου κράτους. Επρόκειται ωστόσο και πάλι για ένα «φυσικό δίκαιο», ένα δίκαιο του ισχυρότερου, ενώ όπως παρατηρεί ο Κάρλαουφ, ο κύκλος αυτός συνέχιζε να θεωρεί ότι οι Γερμανοί είχαν το ιστορικό χρέος να ηγηθούν της Ευρώπης. 

Εντούτοις ένα σημαντικό στοιχείο που τους διαχώριζε κάθετα από τους ναζί ήταν το αίτημά τους για άμεση παύση «της απάνθρωπης» καταδίωξης των Εβραίων, για το κλείσιμο των στρατοπέδων συγκέντρωσης και την καταδίκη των υπαιτίων. Σύμφωνα με τη νέα βιογραφία ενδιαφέρον έχει επίσης ότι ήταν σαφές στον φον Στάουφενμπεργκ λίγες μόλις μέρες πριν την απόπειρα δολοφονία ότι θα έμενε στην ιστορία ως «προδότης» του καθεστώτος.

Μια μέρα πριν την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ ο φον Στάουφενμπεργκ, βαθιά θρησκευόμενος, πήγε να προσευχηθεί. Το βράδυ της 20ης προς την 21η Ιουλίου θανατώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες στην οδό που σήμερα φέρει το όνομά του στο Βερολίνο. Ήταν μόλις 36 ετών. Συνολικά 200 άτομα έπεσαν θύματα των ναζί στον απόηχο της απόπειρας δολοφονίας του Χίτλερ με την κατηγορία της συνομωσίας και της αντίστασης.

Βίλφριντ Μόμερτ, dpa
Πηγή: https://p.dw.com/p/3M7gR

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου