Αγία Πελαγία Κρήτης: Το μπαζωμένο ρέμα εκδικείται

Τρεις παράγοντες που οδήγησαν στην τραγωδία

Ενας συνδυασμός τριών επιβαρυντικών παραγόντων οδήγησε το περασμένο Σάββατο στον θάνατο δύο ανθρώπων και σε εκτεταμένες υλικές καταστροφές στον οικισμό της Αγίας Πελαγίας στην Κρήτη. Η ένταση της βροχόπτωσης, η «εξαφάνιση» της κοίτης και της πλημμυρικής έκτασης του ρέματος, καθώς και η αναποτελεσματικότητα του «κλειστού» αγωγού παροχέτευσης του νερού συνέργησαν, σύμφωνα με τους ειδικούς, στο τραγικό αποτέλεσμα. Οπως επισημαίνουν, η περιοχή θα πρέπει να οχυρωθεί με νέα έργα, που να ανακόπτουν την ταχύτητα του νερού πολύ πριν από τον οικισμό.

«Οι μικρές σε διάρκεια αλλά ισχυρές σε ένταση καταιγίδες είναι το μόνιμο συστατικό των περισσότερων πλημμυρών που έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια», εκτιμά ο Μιχάλης Διακάκης, δρ Γεωλογίας και μόνιμος συνεργάτης του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Οι καταιγίδες αυτές δημιουργούν πρόβλημα σε περιοχές που έχουν μικρές λεκάνες απορροής, όχι μεγάλα ποτάμια. Aν η ίδια βροχή έπεφτε στην Πάρνηθα, δεν θα δημιουργούνταν ορμητικοί χείμαρροι καθώς η ροή του νερού θα εξομαλυνόταν. Τα μικρά ρέματα είναι ευαίσθητα σε μικρής διάρκειας και μεγάλης έντασης καταιγίδες». Σύμφωνα με τον κ. Διακάκη, ορισμένες από τις πιο γνωστές πλημμύρες με ανάλογα χαρακτηριστικά συνέβησαν τα τελευταία χρόνια στην Ιαλυσό της Ρόδου (το 2013 με 4 νεκρούς), στη Μάνδρα Αττικής (το 2017, με 25 νεκρούς) και το 2020 στα Βασιλικά και στα Πολιτικά της Εύβοιας (8 νεκροί).

Ενα δεύτερο ζήτημα που επιβάρυνε την καταστροφή στην Αγία Πελαγία ήταν η καταπάτηση των ρεμάτων και το πλημμυρικό πεδίο τους. «Στην περιοχή υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη ανάπτυξη κάθετα και παράλληλα στη διαδρομή του νερού. Είναι κάτι που συμβαίνει συχνά στα ξηρορέματα: επειδή για χρόνια μπορεί να μην “κατεβάσουν” πολύ νερό, οι κάτοικοι τα μετατρέπουν σιγά σιγά σε δρόμους ή χτίζουν την κοίτη τους, μειώνοντας έτσι την παροχετευτική τους ικανότητα. Στην Αγία Πελαγία, το ρέμα συγκροτείται από δύο κλάδους, βορειοδυτικά και νοτιοδυτικά. Ενα μεγάλο τμήμα του ενός κλάδου έχει μετατραπεί σε δρόμο. Στο πεδινό κομμάτι η δόμηση είναι ασφυκτική. Το δε πλημμυρικό πεδίο, που κάποτε ήταν καλλιέργειες, τώρα έχει εξαφανιστεί αφού στη θέση του χτίστηκε ο οικισμός».

Στην Αγία Πελαγία, στο πεδινό κομμάτι η δόμηση σήμερα είναι ασφυκτική, όπως φαίνεται στη δεξιά φωτογραφία σε σύγκριση με τη φωτογραφία αριστερά, που απεικονίζει τη δόμηση στην περιοχή το 1945. [ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ]

Ο τρίτος παράγοντας που συνήργησε στην καταστροφή ήταν ο εγκιβωτισμός τμήματος του ρέματος. «Ενα σημαντικό τμήμα του ρέματος καλύπτεται από πλακοσκεπή αγωγό. Είναι ένα κλασικό χαρακτηριστικό που συναντάμε και σε άλλες περιπτώσεις πλημμυρών: ένα τεχνικό έργο ανεπαρκές, το οποίο δεν μπορεί να παραλάβει ούτε καν την ποσότητα νερού για την οποία είναι σχεδιασμένο, αφού κλείνει από φερτά υλικά, πέτρες, κλαδιά, καλάμια. Το έχουμε δει σε τόσες περιπτώσεις και τίθεται πλέον το ερώτημα εάν θα πρέπει να αλλάξουμε φιλοσοφία στον σχεδιασμό των αντιπλημμυρικών έργων μας. Δεν θα λυνόταν το πρόβλημα αν ο αγωγός ήταν ανοιχτός, αλλά πιθανότατα θα παροχέτευσε μεγαλύτερη ποσότητα νερού», τονίζει ο κ. Διακάκης.

Τι μπορεί να γίνει σε τέτοιες περιπτώσεις; «Δυστυχώς, όταν έχουμε μια ήδη χτισμένη περιοχή, όπου η ανθρώπινη παρέμβαση έχει μειώσει ή τροποποιήσει σημαντικά τη ροή ενός ρέματος, τα περιθώριά μας είναι περιορισμένα», εκτιμά ο κ. Διακάκης. «Στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα έπρεπε να εκπονηθεί μια μελέτη για την ανάσχεση της ορμής του νερού και των φερτών υλικών στο ανώτερο τμήμα του ρέματος, μέσω έργων ορεινής υδρονομίας. Με τον τρόπο αυτό θα καθυστερήσει η ροή και θα μειωθεί η ταχύτητα του νερού. Επίσης ο κλειστός αγωγός θα πρέπει να διευρυνθεί και να κατασκευαστούν “παγίδες” για τα φερτά. Για την κοίτη του ρέματος, θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να απελευθερωθεί, όσο είναι εφικτό». (…)

Πηγή: kathimerini.gr