24 Δεκεμβρίου 2018

Έθιμα των Χριστουγέννων σε περιοχές της Ελλάδας

Πέρα από τα παραδοσιακά κάλαντα, τα χριστόψωμα, τα κεράσματα, τα λαλάγια, το σφάξιμο του χοίρου, αλλά και η παραδοσιακή αναπαράσταση της Γεννήσεως του Χριστού, είναι κάποια απο τα έθιμα των Χριστουγέννων που συναντάμε σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Στη συνέχεια κάποια από τα έθιμα σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Κρήτη, Δωδεκάνησα και στο νομό Λάρισας:

Έθιμα των Χριστουγέννων σε Πελοπόννησο 


Τα χριστόψωμα, τα κεράσματα, τα λαλάγια, το τσιγαρισμένο χοιρινό κρέας, το πάτημα της πέτρας, καθώς και τα φαγητά στην κρήνη για τις Μοίρες, είναι μερικά από τα έθιμα της περιόδου των Χριστουγέννων που τηρούνται σε διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου και της Αιτωλοακαρνανίας.

Στη Μάνη, οι οικογένειες ψήνουν στον φούρνο του σπιτιού τα χριστόψωμα, τα οποία κόβει ο οικοδεσπότης ανήμερα τα Χριστούγεννα, αφού πρώτα ευχηθεί χρόνια πολλά. Επίσης, σε πολλά σπίτια ζυμώνουν και τηγανίζουν τα μανιάτικα λαλάγια. Μάλιστα, η πρώτη τηγανίδα είναι πάντα μεγάλη, έχει ένα σταυρό και είναι του Χριστού.

Στο Θεόκτιστο της Αρκαδίας αναβιώνει τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων το έθιμο του παστού και της τσιγαρίδας. Συγκεκριμένα κάτοικοι και επισκέπτες συγκεντρώνονται όλοι μαζί και τρώνε παρέα, χορεύουν και τραγουδούν. Το έθιμο της τσιγαρίδας τηρείται την ίδια ημέρα και στην περιοχή του Ξηρόμερου της Αιτωλοακαρνανίας. Συγκεκριμένα το τσιγάρισμα του χοιρινού κρέατος ήταν η παραδοσιακή μέθοδος που χρησιμοποιούσαν οι οικογένειες, ώστε να διατηρούν το κρέας την χειμερινή περίοδο.

Στα χωριά των Καλαβρύτων οι νοικοκυρές ετοιμάζουν με ιδιαίτερη επιμέλεια τα χριστόψωμα, τα οποία διαφέρουν από το ψωμί που παρασκευάζουν τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου. Τα χριστόψωμα είναι λευκά και αφράτα, περιέχουν σουσάμι και καρύδια, ενώ στο επάνω μέρος είναι σχηματισμένος ο σταυρός. 


Έθιμα των Χριστουγέννων στη Στερεά Ελλάδα

Χοιροσφαγή. Στα ορεινά χωριά της δυτικής Φθιώτιδας είναι απίθανο να μη συναντήσουμε τουλάχιστον έναν χοίρο σε κάθε σπίτι. Η χοιροσφαγή όμως παραμένει ολόκληρη τελετουργία αφού είναι απαραίτητο να υπάρχει φωτιά, κάρβουνο και λιβάνι και την ώρα της σφαγής η νοικοκυρά θα πρέπει να τα ρίξει πάνω στη σφαγή ενώ στο στόμα του χοίρου βάζουν ένα λεμόνι για να μένει ανοιχτό και να αερίζεται. Στη συνέχεια τοποθετούν το χοιρινό ανάμεσα σε δύο ξύλα μεγάλα και αρχίζουν το «ξεπάστωμα». Όταν τελειώσουν όλους του χοίρους της γειτονιάς αρχίζει το γλέντι ενώ την ίδια ώρα οι νοικοκυρές ξεκινούν να φτιάξουν λουκάνικα, «τσιγαρίθρες» και «μπουμπάρια»

Τσιγαρίθρες. Είναι μια παλιά ιεροτελεστία για να διαχωρίσουν το λίπος του χοιρινού από το κρέας. Κόβονται κομμάτια λίπους από τα πιο «παστωμένα» τμήματα του χοιρινού κυρίως στην κοιλιακή χώρα τα οποία έχουν και λίγο κρέας. Τα τοποθετούν στο καζάνι με πολύ φωτιά και αρχίζει να βράζει και έτσι βγάζουν το λίπος το οποίο παλιά το αποθήκευαν για την υπόλοιπη χρονιά. Συγχρόνως, τα μικρά κομμάτια λίπους και κρέατος μειώνονται συνεχώς και στο τέλος ό,τι απομείνει το σβήνουν με καλό κρασί και αυτό για πολλές μέρες είναι ένας καλός και πρόχειρος μεζές που συνοδεύει τα τραπέζια.

Μπουμπάρια. Είτε με ρύζι είτε με μπλουγούρι (πλιγούρι) τα μπουμπάρια είναι είδος που δεν λείπει από το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Το παχύ έντερο του χοιρινού, τα εντόσθια δηλ πνευμόνι, καρδιά και τα λίπη τους και μαζί λίγο κιμά χοιρινό χοντροκομμένο, πράσο και ρύζι είναι τα βασικά υλικά. Με όλα αυτά τα υλικά γεμίζουν το χοιρινό έντερο και στη συνέχεια τα ψήνουν.

«Πασπαλάς». Κρέας από την κοιλιά του χοιρινού. Πρέπει να έχει αρκετό πάχος το κρέας πάνω. Λοιπόν παίρνουμε το κρέας και το κόβουμε σε κομμάτια όχι πολύ μεγάλα άλλα ούτε πολύ μικρά, το βάζουμε σε μία λεκάνη και ρίχνουμε αλάτι χοντρό, το αφήνουμε για 4-5 μέρες και το τουμπάρουμε κάθε τόσο να πάρει καλά το αλάτι και να σφίξει το κρέας για να μη μας χαλάσει. Μετά τις 5 μέρες το ξεπλένουμε να φύγει το πολύ αλάτι και το βάζουμε σε μία κατσαρόλα και το βράζουμε, όταν κρυώσει το κρέας το βάζουμε σε ένα τάπερ και ρίχνουμε και από το ζουμί που έβρασε για να πήξει. Είναι ένας πολύ ωραίος μεζές.

Πηχτή. Είναι ένας μεζές που μπορεί να κρατήσει καιρό και να συντροφεύει το κρασί και το τσίπουρο τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Είναι παστό χοιρινό κρέας από το κεφάλι συνήθως του ζώου, με αλάτι και πράσο!

Το τσίκνισμα. Τα ξημερώματα των Χριστουγέννων σε ορισμένες περιοχές της Φθιώτιδας και κυρίως στις περιοχές της Λοκρίδας το «τσικνίζουν». Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας τα ξημερώματα των Χριστουγέννων ανάβουν τις φωτιές και πριν ακόμα βγει ο ήλιος έχουν ήδη στήσει το χριστουγεννιάτικο τραπέζι με χοιρινά και μεζέδες.

Το αρραβώνιασμα της φωτιάς. Γίνεται ξημερώματα των Χριστουγέννων την ώρα που ο λαός την αποκαλεί «ανοιχτή ώρα». Η νοικοκυρά βάζει ένα μεγάλο ξύλο στο τζάκι και σύμφωνα με την παράδοση εκείνη την ώρα ό,τι ζητήσεις - βεβαίως θα πρέπει να αφορά τα παιδιά και όχι τους παντρεμένους - μπορεί να γίνει.

Το «τάισμα» της βρύσης. Γίνεται τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας. Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν ξημερώσει Χριστούγεννα, πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Μ' αυτή την κίνηση παίρνουν από τη βρύση το «αμίλητο» νερό. Η διαδικασία αυτή της μετάβασης και της επιστροφής στη βρύση, γίνεται σιωπηλά- γι’ αυτό και ονομάστηκε «αμίλητο» νερό. Με αυτό οι γυναίκες ραντίζουν τα σπίτια τους, για ευρωστία και καλή τύχη.


Έθιμα των Χριστουγέννων στην Κρήτη 

Στη Μαραθοκεφάλα Κισάμου η παραδοσιακή αναπαράσταση της Γεννήσεως του Χριστού. Σε απόλυτα φυσικό περιβάλλον τελείται κάθε χρόνο στη σπηλιά του Αϊ Γιάννη την παραμονή των Χριστουγέννων αρχιερατική θεία λειτουργία. Εδώ και μερικά χρόνια, καθιερώθηκε να γίνεται εκεί η παραδοσιακή αναπαράσταση της Γεννήσεως του Χριστού με συμμετοχή πλήθους πιστών, με πρόβατα, γαϊδουράκια, κατσίκες, άγρια περιστέρια και άλλα ζώα. Στη μέση δεσπόζει η επιβλητική φάτνη με τον Ιωσήφ, την Παναγία, τον νεογέννητο Χριστό. Τα κεριά ανάβουν και οι ιερείς ψάλλουν ύμνους, όπου στέλνουν το μήνυμα της Γέννησης του Κυρίου.

Στην περιοχή του Ηρακλείου. Το ζύμωμα του Χριστόψωμου, το σφάξιμο του χοίρου, τα κρητικά κάλαντα και το σημαντήρι των Χριστουγέννων αποτελούν και στις ημέρες μας έθιμα που τηρούνται στην περιοχή του Ηρακλείου. Ένα ακόμα έθιμο που διατηρείται σε χωριά τού Ηρακλείου είναι το ανάθρεμμα του χοίρου που διαρκεί μήνες μέχρι να έλθουν τα Χριστούγεννα όταν και γίνεται το σφάξιμο του γουρουνιού. Από αυτό παρασκευάζονται λουκάνικα, απάκια και σύγκλινα, προϊόντα που «τιμούν» δεόντως όσοι καθίζουν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. 

Έθιμα των Χριστουγέννων στα Δωδεκάνησα 

Παραδοσιακά και οικογενειακά, με διαφορετικά έθιμα από νησί σε νησί και από χωριό σε χωριό, γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στα νησιά της Δωδεκανήσου, όπου πολλοί κάτοικοι 40 ημέρες πριν βρίσκονται σε νηστεία με σκοπό να προετοιμαστούν για τη γέννηση του Χριστού και να απολαύσουν στη συνέχεια το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Κύριο φαγητό στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν και σε γενικές γραμμές παραμένει, παράλληλα με τη γαλοπούλα τα τελευταία χρόνια, το χοιρινό κρέας. Σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική ιεροτελεστία. Από τα χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν επίσης τα παραδοσιακά «γιαπράκια» (ντολμαδάκια) τα οποία δεν έλειπαν από το τραπέζι. Σε ό,τι αφορά τα γλυκά τόσο στη Ρόδο όσο και στα υπόλοιπα νησιά το χαρακτηριστικό είναι οι δίπλες.

Από τα αξιοσημείωτα των ημερών είναι ότι την ημέρα των Χριστουγέννων οι κάτοικοι της Ρόδου συνηθίζουν να πηγαίνουν οικογενειακά στην εκκλησία και αμέσως μετά να επισκέπτονται τους ηλικιωμένους γονείς και παππούδες για τις σχετικές ευχές. Σε ορισμένα χωριά της Ρόδου ήταν έθιμο να επισκέπτονται ομαδικά, σαν μεγάλη παρέα, το βράδυ των Χριστουγέννων τα σπίτια όσων γιορτάζουν με τους οικοδεσπότες να είναι «υποχρεωμένοι» να τους κεράσουν όλους.

Στη Νίσυρο, το βράδυ των Χριστουγέννων ο ιερέας τελεί τρισάγιο και κατόπιν προσφέρει στους πιστούς «ευλογημένα» τα οποία μόλις έφταναν στο σπίτι, τα τοποθετούσαν στο γιορτινό τραπέζι και τα έτρωγαν πρώτα.

Στον Αρχάγγελο, στη Σάλακο και σε πολλά άλλα από τα χωριά της Ρόδου, το «Χριστόψωμο» είναι το πρόσφορο που πάνε στον παπά τα Χριστούγεννα. Το γιορτινό τραπέζι των Χριστουγέννων στρώνεται από το βράδυ της παραμονής. Στο κέντρο τοποθετείται το Χριστόψωμο και δίπλα το μέλι με πολλούς ξηρούς καρπούς.

Έθιμα των Χριστουγέννων στον νομό Λάρισας 

Πιστοί στην παράδοση οι κάτοικοι του νομού Λάρισας, διατηρούν ορισμένα χριστουγεννιάτικα έθιμα αναλλοίωτα στον χρόνο. «Η γουρουνοχαρά» και «τα Μπαμπαλιούρια» είναι κάποια από αυτά που γιορτάζονται σταθερά κάθε χρόνο σε διάφορα σημεία της περιοχής.

Η «γουρουνοχαρά» είναι ένα έθιμο που η λέξη... το λέει. Είναι ένα έθιμο, με κυρίαρχο το στοιχείο του γλεντιού που συνδυάζεται όμως με το σφάξιμο και το ψήσιμο του γουρουνιού. Το έθιμο γιορτάζεται σε κάποια χωριά της περιοχής, ενώ στη Λάρισα αναβιώνει κάθε χρόνο την περίοδο των γιορτών στη συνοικία της Φιλιππούπολης όπου οι κάτοικοι έλκουν την καταγωγή τους από την Ανατολική Ρωμυλία. Τις μέρες της «γουρουνοχαράς» οι κάτοικοι μαγειρεύουν παραδοσιακά εδέσματα από την Ανατολική Ρωμυλία τα οποία προσφέρουν στους επισκέπτες μαζί με χοιρινό κρέας αλλά και άφθονο κρασί.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ






yle="text-align: center;">

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου