31 Δεκεμβρίου 2018

Έθιμα Πρωτοχρονιάς σε Πελοπόννησο, Θεσσαλία και Κέρκυρα

Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο ξεθωριάζουν και τα έθιμα και οι παραδόσεις, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ωστόσο δεν είναι και λίγα εκείνα που εξακολουθούν να διατηρούνται κυρίως στην ύπαιθρο. Στη συνέχεια κάποια από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς κυρίως σε Πελοπόνησο, Θεσσαλία και Κέρκυρα:

Έθιμα Πρωτοχρονιάς στην Πελοπόννησο

Στη Μεσσηνία, και όχι μόνο, ένα από τα έθιμα είναι το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά μετά την επιστροφή από την εκκλησία. Ο νοικοκύρης μπαίνει πρώτος στο σπίτι με το ρόδι στο χέρι και αφού το σπάσει, ρίχνοντάς το κάτω, κάνει ευχές. Το έθιμο γιορτάζεται και στα χωριά της Νότιας Εύβοιας. 

Εκεί, στα χωριά της Νότιας Εύβοιας, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας - δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του - και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος. 

Επίσης, στη Μεσσηνία, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν τα μέλη της οικογένειας βγαίνουν από το σπίτι, πατούν πάνω σε μία μεγάλη πέτρα, την οποία έχει τοποθετήσει στο κατώφλι η νοικοκυρά από την παραμονή.

Στην Κορινθία, ένα από τα έθιμα είναι αυτό της ψυχοκόρης. Συγκεκριμένα ανήμερα την Πρωτοχρονιά, όταν η οικογένεια επιστρέφει από την εκκλησία, η έφηβη κόρη τούς υποδέχεται, κρατώντας ένα μεγάλο πιάτο με γλυκά και τα προσφέρει.

Σε χωριά της Αρκαδίας, κάτοικοι τοποθετούν σε κρήνες, ανήμερα την Πρωτοχρονιά, διάφορα φαγητά για τις Μοίρες. Εάν τη επόμενη ημέρα δεν τα βρουν, σημαίνει για αυτούς ότι η νέα χρονιά θα είναι καλή, ενώ εάν είναι στη θέση τους, τότε πιστεύουν θα συμβεί το αντίθετο. 

Καμήλες και Ντιβιτζήδες

Έθιμα Πρωτοχρονιάς στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα 

Στην περιοχή Μεγάλο Μοναστήρι της Λάρισας, αλλά και στο Νέο Μοναστήρι της Βόρειας Φθιώτιδας, ένα έθιμο που γιορτάζεται την περίοδο της Πρωτοχρονιάς και αναβιώνει ακόμη και σήμερα είναι οι «Καμήλες και Ντιβιτζήδες» Πρόκειται για ένα έθιμο που κρατάει τις ρίζες του στην Ανατολική Ρωμυλία και σχετίζεται με την ανταλλαγή των ευχών για καλή χρονιά, ενώ τα δρώμενα που πραγματοποιούνται στην περιοχή περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και ένα παραδοσιακό χορό, με την μορφή του ζωναράδικου. Οι ντιβιτζήδες ντύνονται με προβιές και φορούν στο κεφάλι το καούκι που είναι καπέλο και μάσκα μαζί, είναι φτιαγμένο από «κιτσιά» (αρνίσιο μαλλί), στολισμένο με καθρεφτάκια (για τον ξορκισμό των πνευμάτων) και πολύχρωμες κορδέλες. Στη θέση των δοντιών έχουν «αρμάθες» από ξερά φασόλια. Στη μέση και τα πόδια φορούν μικρά κουδουνάκια που δημιουργούν θόρυβο όταν χορεύουν ή τσακώνονται. Στα χέρια κρατούν το «τοπούζ’» (ξύλινο ρόπαλο) το οποίο χτυπούνε χάμω εκβιάζοντας, κατά κάποιον τρόπο, τη γονιμότητα της γης. Η καμήλα είναι μια ξύλινη κατασκευή σκεπασμένη με «τσόλι» (υφαντό από τραγίσιο μαλλί), με έναν μακρόστενο λαιμό από προβιά, όπως και το κεφάλι της, με κρεμασμένα πολλά μεγάλα μπρούτζινα κουδούνια (τούτσα). Ο θόρυβος των κουδουνιών, καθώς η καμήλα κουνιέται, συντελεί στο ξύπνημα της φύσης από τη χειμωνιάτικη νάρκη.

Στην περιοχή της Ελασσόνας το έθιμο που συναντάει κάποιος την περίοδο της Πρωτοχρονιάς είναι τα «Μπαμπαλιούρια». Άνδρες με μάσκες ζώων, κρεμασμένα κουδούνια, αλλά και με ιδιόρρυθμες στολές εκείνη την περίοδο τριγυρίζουν στα χωριά για να μοιράσουν ευχές και το μήνυμα της νέας χρονιά.

Στη Μαγνησία τα κορίτσια του χωριού θα πάνε και θα προσφέρουν στη βρύση με τα τρεχούμενα νερά της γειτονιάς τους, διάφορα γλυκά και λογής-λογής καλούδια, σποράκια αλλά και κέρματα για να καλοπιάσουν το στοιχείο του νερού. Τα χαράματα και πριν το ξημέρωμα τα ίδια κορίτσια θα πάνε πάλι στη βρύση της γειτονιάς τους με το τρεχούμενο νερό και θα κουβαλήσουν από την ίδια βρύση το «αμίλητο νερό» με το οποίο θα ραντίσουν το σπίτι τους λέγοντας την ευχή «όπως τρέχει το νερό, να τρέχει και το βιός, στο σπιτάκι στο χωριό...».

Το Πάντρεμα της φωτιάς: Μπορεί τα Χριστούγεννα να υπάρχει στη Ρούμελη το αρραβώνιασμα της φωτιά την Πρωτοχρονιά έχουμε την συνέχεια. Το πάντρεμα της φωτιάς που γίνεται τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς. Στο τζάκι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς μπαίνουν δύο μεγάλα ξύλα. Ο νοικοκύρης φροντίζει να είναι ακριβώς ίδια και να καίγονται το ίδιο. Σύμφωνα με την παράδοση τα δύο ξύλα συμβολίζουν την αλλαγή της ημέρας αλλά και την αλλαγή του χρόνου. Η παράδοση επιμένει ότι όποια ευχή και αν κάνει κάποιος εκείνη τη μέρα ακόμη και κατάρα, αυτή θα πιάσει τόπο.

Σπούρνι: Σε άλλες περιοχές της Φωκίδας και της Ευρυτανίας αυτό έχει αντικατασταθεί με το “σπούρνι”. Ένα μικρό παιδί κάθεται σταυροπόδι μπροστά στο αναμμένο τζάκι, ρίχνει αλάτι πάνω στη φωτιά και κάνει διάφορες ευχές για την οικογένεια, για την υγεία, για τα σπαρτά που σύμφωνα με την παράδοση «πιάνουν τόπο». Αποζημίωση του μικρού παιδιού είναι το πρώτο και καλύτερο κομμάτι «μπακλαβά» που φτιάχνουν οι νοικοκυρές.

Βασιλόψωμο - Βασιλοκουλούρες: Μέσα σε όλα τα άλλα ξεχωρίζουν το «βασιλόψωμο» και οι «βασιλοκουλούρες» που τρώγονται ανήμερα του Αγίου Βασιλείου, αφού από τον Αϊ Βασίλη πήρε το όνομά του. 

Έθιμα Πρωτοχρονιάς σε Σκόπελο και Σκιάθο

Στη Σκόπελο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, κάθε νοικοκυρά κάνει τις ετοιμασίες της για να υποδεχθεί τον καινούριο χρόνο. Την ονομάζουν «κλειδοχρονιά», δηλαδή αυτό που στην υπόλοιπη Ελλάδα ονομάζουν «ποδαρικό», ώστε να έχει το σπιτικό τους όλο το χρόνο υγεία, χαρά και αγάπη. Επίσης, πολλοί άνθρωποι στη Φθιώτιδα και την Ευρυτανία πιστεύουν ακόμα και σήμερα ότι είναι σημαντικό το ποιος θα κάνει ποδαρικό στο σπίτι τους. 

Τα παλιά χρόνια και πριν ακόμη το τρεχούμενο νερό της βρύσης, μπει στο κάθε σκοπελίτικο σπίτι, η κάθε νοικοκυρά πήγαινε πρωί, πρωί στη βρύση, έπαιρνε καθαρό και γάργαρο νερό και ράντιζε όλους και όλα μέσα στο σπίτι. Κρατούσε και μια σιδερόπετρα για να είναι όλοι σιδερένιοι.

Στη Σκιάθο, σύμφωνα με την παράδοση, οι καλικάντζαροι προετοιμάζονται ήδη από την 1η Δεκεμβρίου να κάνουν «απόβαση» στο νησί την παραμονή των Χριστουγέννων και να αρχίσουν να κυκλοφορούν στα σκοτεινά και στενά σοκάκια της Χώρας, τρομοκρατώντας τους κατοίκους. Οι καλικάντζαροι θα ρίξουν το καράβι τους στον γιαλό, και μέχρι τα Θεοφάνεια κανείς δεν τολμά να περπατήσει την νύχτα, γιατί αν συναντηθεί με τους καλικαντζάρους, αυτοί θα τον πάρουν την λαλιά. Την παραμονή των Φώτων, όμως, οι καλικάντζαροι ετοιμάζονται και με πολύ βιασύνη φεύγουν με τον φόβο μην τους προφτάσει ο παπάς με τον αγιασμό και τους ζεματίσει...

Έθιμα Πρωτοχρονιάς στην Κέρκυρα

Στη Βόρεια Κέρκυρα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αναβιώνει το έθιμο της κολόνιας, που οι ρίζες του χάνονται στα ενετοκρατούμενα χρόνια του νησιού. Όπως επιτάσσει η παράδοση, νέοι και γέροι βγαίνουν στους δρόμους και ραίνουν με κολόνια όλους τους περαστικούς, φίλους και ξένους, γνωστούς και αγνώστους. Δίνουν σε όλους μία ευχή : «Καλή αποκοπή», να αποχωριστούν δηλαδή με το καλό τον παλιό χρόνο και να υποδεχθούν χαρμόσυνα τον καινούργιο.

Στα ορεινά χωριά του νησιού, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς οι γεροντότεροι ξυπνάνε από τα χαράματα. Το έθιμο θέλει, να είναι οι πρώτοι που θα καλωσορίσουν το νέο έτος. Βγαίνουν στα παράθυρα, ή στις αυλές τους και αγναντεύοντας τα βουνά και κυρίως τον Παντοκράτορα, το πιο ψηλό βουνό της Κέρκυρας, λένε με κατάνυξη: «Καλημέρα σας βουνά και καλή πρωτοχρονιά, σαν τα βουνά να είμαι γερός, σαν την θάλασσα ξυπνός και σαν τα θαλασσοκύματα να κάνω τα θελήματα...»

Το έθιμο της «Στρίνας» αναβιώνει ανήμερα της Πρωτοχρονιάς στο νησί της Κέρκυρας. Είναι η χαρά όλων των μικρών παιδιών, που θα λάβουν ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, ως «καλοτυχία» για τη νέα χρονιά. Η «Στρίνα», από το λατινικό strena, σημαίνει αίσιος οιωνός, αλλά και δώρο της πρωτοχρονιάς, ή «επινομίς» όπως το έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες ή κοινώς «μπουναμάς» όπως το λένε σήμερα, και προέρχεται από τα ιταλικά bona - mano, δηλαδή καλό χέρι. Τα παιδιά περιμένουν κάθε χρόνο τη «στρίνα» πολύ περισσότερο και από τον Άγιο Βασίλη...

Πηγή: Πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ 

Σχετική ανάρτηση: Έθιμα των Χριστουγέννων σε περιοχές της Ελλάδας

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου